“De VDAB moet terug naar de kern van haar opdracht”

De langverwachte studie over de sterktes en zwaktes van de VDAB is binnen. Vlaams minister van Werk Jo Brouns (CD&V) trekt daar zijn conclusies uit: “Het aantal mensen dat met arbeidsbegeleiding bezig is, mag voor mijn part verdubbelen.” Én hij wil een beloning voor Vlaanderen.

Woensdag 6 maart 2024

Artikel door Arnout Gyssels en Hannes Heynderickx - Het Nieuwsblad / Het Belang Van Limburg

“De VDAB blijft nodig. Maar ze moet terug naar de kern van haar opdracht: begeleiden en opleiden.” Dat zijn de conclusies die Vlaams minister van Werk Jo Brouns (CD&V) trekt uit het langverwachte “toekomstonderzoek” dat hij bestelde over het reilen en zeilen van zijn arbeidsbemiddelaar. De VDAB zit stevig in het vizier van de politiek, vooral om de organisatie maar geen grip lijkt te krijgen op het begeleiden van 55-plussers of langdurig zieken. Brouns’ coalitiepartner Open VLD stuurt zelfs onomwonden aan op de privatisering van het agentschap. Maar zo ver wil de minister dus zeker niet gaan.

Wel ziet Brouns ruimte voor verbetering. “Als je vandaag naar de organisatie kijkt, dan is ongeveer 4 op de 10 medewerkers van VDAB een bemiddelaar. Voor mij moet dat echt omhoog. Het mag zelfs verdubbelen. De begeleiding moet echt weer de kerntaak van de VDAB worden.”

“Per 100 Vlamingen die op pensioen gaan, stromen maar 82 jongeren op de arbeidsmarkt. Daarom is de VDAB nodig op de markt”

Jo Brouns

Vlaams minister van Werk

Op dit moment kijkt elke bemiddelaar tegen een werklast aan van 150 dossiers in zijn portefeuille. Als je dan elke werkzoekende een “onweerstaanbaar aanbod” op maat moet aanbieden, is dat te veel. Zaken als loopbaanbegeleiding – voor mensen die uitgekeken zijn op hun huidige job – kan de VDAB er dan niet meer bij pakken.

Wat fout loopt bij de VDAB

• Er ontbreekt een brede strategie met duidelijke focus op bepaalde groepen. Denk aan langdurig zieken, mensen met migratie-achtergrond… Die moeten aangesproken worden nu Vlaanderen tegen 80 procent werkzaamheidsgraad aanschurkt én nog altijd een krapte op de arbeidsmarkt kent.

• De werking is te rigide, waardoor VDAB te weinig inspeelt op acute uitdagingen op de arbeidsmarkt. De organisatie houdt vast aan haar procedures en is te weinig resultaatgericht. VDAB wist vorig jaar maar vier op de tien werkzoekenden binnen het jaar aan een job te helpen.

• Dienstverlening is te weinig gericht op werkgevers.

• De VDAB is te veel afhankelijk van andere instanties zoals het RIZIV, OCMW’s, de RVA… Zo komt ze te laat in het proces.

• De raad van bestuur is te groot en te veel gericht op operationele problemen, niet op de strategie.

• De VDAB is overbevraagd door de politiek.

• De medewerkers hebben gemiddeld 150 “klantendossiers” in hun portefeuille. Dat is te veel om aanklampend en effectief te kunnen werken.

Het is van moeten, vindt de minister. Vlaanderen schurkt intussen aan tegen de vooropgestelde 80 procent werkzaamheidsgraad. En nog altijd is er krapte op de arbeidsmarkt en klagen bedrijven steen en been dat ze hun vacatures niet ingevuld krijgen. Ondertussen lonken ze al naar werkvolk van ver buiten de landgrenzen. “Vandaag blijkt dus al dat 80 procent onvoldoende zal zijn om de vele noden op te vangen”, zegt Brouns. “Alleen al door de vergrijzing. Per honderd Vlamingen die op pensioen gaan, stromen maar 82 jongeren op de arbeidsmarkt. Daarom is de VDAB nodig op de markt. Om het gat toe te fietsen naar de mensen die we nu te weinig bereiken.”

“Het is niet de bedoeling dat we de volle 100 procent van de werkzoekenden sanctioneren”, zegt Wim Adriaens van VDAB.

Denk aan ouderen of mensen die langdurig ziek zijn bijvoorbeeld. Of vrouwen met een migratie-achtergrond, op het vlak van hun activering scoort Vlaanderen belabberd in vergelijking met de ons omringende landen. Dat brengt voor een stuk problemen met zich mee. De bedrijfswereld is niet altijd happig op oudere sollicitanten, dus zij moeten mee, zegt gedelegeerd bestuurder Wim Adriaens van de VDAB. Langdurig zieken naar werk begeleiden biedt zijn eigen uitdagingen. “Er is veel onzekerheid van de kant van de zieken zelf. ‘Wat als ik die stap zet en het lukt niet? Wat met mijn uitkering?’ En werkgevers hebben ook koudwatervrees. ‘Ik investeer in deze persoon, maar zal het renderen?’ Je hebt natuurlijk altijd voorlopers en die hebben we echt nodig.”

Uitbemiddeld

De VDAB had vooropgesteld om 10.000 langdurig zieken naar werk te begeleiden vorig jaar. Het werden er 6.080. Dat brengt de teller intussen op 12.000 langdurig zieken die de VDAB begeleidt. En dan nog is dat een druppel op een hete plaat. In Vlaanderen alleen zijn er 250.000 langdurig zieken, het rapport ziet daar veel potentieel. Het zal dus beter moeten.

En soms moet ook duidelijk gemaakt worden dat de VDAB niet alles kan oplossen. Brouns wijst erop dat sommige mensen gewoon “uitbemiddeld” zijn. “Als elke procedure is uitgeput, dan moet je ook durven te zeggen dat de VDAB niet de meest geschikte plek is. Ik denk dan aan mensen met welzijns- en huisvestingsproblemen, zoals een drank- of drugsverslaving bijvoorbeeld. Die hebben op korte termijn eerst begeleiding nodig.”

Hij oppert ook een beheersovereenkomst voor de hele legislatuur met duidelijke doelstellingen, die de voogdijminister dan onderhandelt met de VDAB, zoals nu ook gebeurt voor pakweg de VRT. De raad van bestuur, die nu volgestouwd zit met sociale partners, moet ook afgeslankt worden en aangevuld met expertise van onafhankelijke experts. “Voor mij is van groot belang dat het lokale niveau daarin vertegenwoordigd is. De structurele samenwerking met het lokale niveau is van levensbelang, van straathoekwerkers over de besturen tot het OCMW.”

De VDAB moet terug naar haar kerntaak, zegt minister van Werk Jo Brouns (CD&V). — © BELGA

Brouns herhaalt het pleidooi van zijn partij om de arbeidsmarkt nog verder te regionaliseren. En daar moet dan een stimulans tegenover staan voor de regio’s om meer mensen te activeren. In Wallonië (65 procent) en Brussel (69 procent) zitten ze nog heel ver af van de geroemde 80 procent. “Regio’s die daar goed op scoren, zouden daarvoor beloond moeten worden”, zegt Brouns. “Als 80 procent van de beroepsactieve bevolking in België aan de slag is, dan hebben we de helft van ons begrotingstekort al weggewerkt. Of nog maar de helft, het is maar hoe je het bekijkt. Het is broodnodig om onze sociale zekerheid en onze pensioenen betaalbaar te houden.”

Sancties

De kritiek dat de VDAB te weinig aanklampt en sanctioneert, is intussen van tafel geveegd. Vorig jaar kregen 12.394 werkzoekenden een sanctie opgelegd, omdat ze niet echt op zoek waren naar werk. Nog eens 13.335 kregen een waarschuwing. “Dat zijn er meer dan het laatste jaar toen RVA nog instond voor de sancties”, zegt Adriaens. “Maar goed, het is niet de bedoeling dat we de volle 100 procent van de werkzoekenden sanctioneren. Dat zou betekenen dat we ons bemiddelingswerk niet goed doen.”

Hoe dan ook komt de vraag wat te doen met de VDAB straks op de onderhandelingstafel van de nieuwe Vlaamse regering. De vraag om het agentschap – iets minder dan 5.000 medewerkers en een budget van 800 miljoen euro – te privatiseren is niet weg. Aan de hand van dit onderzoek is het nu zaak een performantere dienst uit te bouwen. “Vergeet niet”, zegt Adriaens, “elke euro die geïnvesteerd wordt in de VDAB brengt 2,78 euro op aan de economie. Het is zeker goed besteed.”