HBVL: Brouns en Schops blikken terug op 2024: “Niet Trump maar Gisèle Pelicot is de persoonlijkheid van het jaar”

Het jaar 2024 ligt achter ons. Samen met enkele prominente Limburgers overschouwen we het voorbije jaar. Vandaag doen we dat met Vlaams minister Jo Brouns (CD&V) en internationaal natuur- en milieubeschermer Ignace Schops. Een gesprek over de waanzin in de wereld, extreemrechts, het boerenprotest, de Rode Duivels en Gisèle Pelicot.

20 JANUARI - De Vlaamse regering trekt 21 miljoen euro uit voor de ontwikkeling van de Einsteintelescoop.

Jo Brouns: “Als Limburger in Brussel heb ik dat dossier vanaf dag één nauw gevolgd. Ik zie de Einsteintelescoop als een vliegwiel zonder voorgaande om sociaaleconomisch voorsprong te nemen. Ik denk aan het STEM-onderwijs, aan het aantrekken van slimme koppen en de opleiding burgerlijk ingenieur aan de UHasselt, aan ondernemerschap en innovatie.”

Ignace Schops: “Ik vind het geweldig dat we groot durven denken en dit ook uitspreken. Over de eerste maanlanding zei John F. Kennedy dat dit was gelukt omdat het een bewuste keuze was. Bij de Einsteintelescoop is dat net zo. Die gaat over fundamenteel onderzoek naar het heelal en hoe onze wereld in mekaar zit. Het gaat ons ook veel inzichten geven over natuur en klimaat.”

16 FEBRUARI - De Russische oppositieleider Aleksej Navalny overlijdt in gevangenschap. Russische opposanten spreken over vergiftiging.

Schops: “Ik vind dit onmenselijk. De Russische geschiedenis is er altijd een geweest van dictators die hun tegenstanders uit de weg ruimden. Ook Poetin doet dit. Ook in onze Westerse democratieën verruwt het debat. Kijk naar Donald Trump die zijn tegenstanders uitscheldt en mensen aanmoedigt om het Capitool te bestormen. En ja, ook dat vind ik beangstigend.”

Brouns: “Voormalig Duits bondskanselier Angela Merken heeft ooit gezegd dat woorden ertoe doen, omdat ze kunnen leiden tot daden. In die context vind ik het zorgwekkend wat er in de wereld gaande is. De oorlogsdreiging lonkt constant om de hoek.”

Schops: “Ik heb ooit het geluk gehad om Amerikaans bioloog Edward O Wilson te ontmoeten. Hij stelt dat ‘the most dangerous worldview is the worldview of those who have not viewed the world’. Daarmee zegt hij dat we goed moeten kijken wat Trump, Poetin, Erdogan of Orban doen.”

5 MAART - Een grote actie in Hasselt is de zoveelste episode in de boerenprotesten. Landbouw is een thema in de verkiezingscampagne.

Brouns: “Dat waren heftige tijden. Als Landbouwminister ben ik altijd naar die protesterende boeren gegaan om te luisteren. Ik begrijp dat ze zich afvragen of ze nog wel gewild zijn in onze samenleving.”

Schops: “De milieusector beseft dat de regels - van stikstof tot mest - voor onze boeren zwaar zijn. Maar het is niet omdat je de regels aanpast dat het probleem plots weg is. Hoe je het draait of keert, het gaat over schadekosten: wat is de impact van landbouw op ons milieu? En ja, daar is een onevenwicht. Het wordt tijd dat we natuur en klimaat uit de slavernij halen, dat we de schadekosten van de productie in de prijs van het product opnemen.”

Brouns: “We moeten de mensen die mee voor onze welvaart zorgen, toch mee hebben, niet? Veel landbouwers voelen zich gecriminaliseerd. Stikstof is hier een thema geworden omdat de boerderij dicht bij de natuur ligt. Het gaat om natuur die in de jaren 90 een Europees beschermd statuut kreeg, maar nooit met de bedoeling om op basis daarvan 30 jaar later boerderijen te moeten sluiten.”

Schops: “Dat is een foute redenering. Je moet naar oorzaak en gevolg kijken. Als er te veel mest en stikstof is, moet je de oorzaak aanpakken, en niet het gevolg. Tegelijk geef ik toe: die oorlog over het platteland dient niemand. Dialoog is de enige uitweg.”

Brouns: “We nemen een ongelooflijke verantwoordelijkheid over stikstof, door kwetsbare natuur af te bakenen en te beschermen. Toch vind ik dat stikstof te zeer is gebruikt om een ander doel te bekomen, namelijk de afbouw van de veestapel. Dat heeft tot frustraties geleid, zeker omdat het dichtbevolkte Vlaanderen een voorbeeld is voor Europa en de wereld. De productie van een liter melk gaat hier gepaard met de uitstoot van één kilo CO2. In de Zuid-Amerikaanse Mercosurlanden is dat drie keer zoveel. Hier breken we legbatterijen af ikv dierenwelzijn om die in Oekraïne terug op te bouwen en die eieren vervolgens naar hier te importeren. Dat krijg je iemand met gezond verstand niet uitgelegd. Natuurlijk stoot dit onze landbouwers tegen de borst. Ik geloof in meer Europa, maar niet in de Europese eenheidsworst.”

Schops: “De veestapel afbouwen en boeren failliet laten gaan, mogen we niet laten gebeuren. Wel moeten we onze open ruimte vrijwaren en praten over onze toekomstige voedselproductie. Natuurbeschermers en boeren moeten een pact sluiten over die open ruimte.”

Brouns: “We leggen onze landbouwers al zeer zware verplichtingen op, gaan de stikstofuitstoot de volgende vijf jaar halveren, ... Maar wanneer is het genoeg? Door de lat telkens hoger te leggen, wordt het voor hen niet langer haalbaar en betaalbaar. Daarom pleit ik voor geleidelijkheid. En neen, dat staat niet synoniem voor pappen en nathouden.”

Schops: “Als we de verandering willen financieren, moeten we de financiering veranderen. Covid heeft bewezen dat dit kan. Ik denk bijvoorbeeld aan een interplanetaire lening van de Wereldbank op 1.000 jaar. Van die investering betaal je jaarlijks 1/1000ste terug. En waarom brengen we de planeet niet op de beurs, met aarddeelhouders in de plaats van aandeelhouders?”

Brouns: “Een stuk van de oplossing zal out of the box moeten gebeuren. Maar het zal toch altijd mét onze Vlaamse landbouwers moeten gebeuren.”

30 APRIL - De G7 beslist om steenkool in de energieproductie tegen 2030-2035 uit te faseren.

Schops: “Geweldig. Wij hebben die transitie in Limburg met succes doorgevoerd. Nu kunnen we andere landen helpen hetzelfde te doen.”

Brouns: “In se gaat de discussie over energieproductie. In dit verhaal zal kernenergie nodig blijven.”

Schops: “Neen. Door die erg dure kerncentrales nu open te houden, verlam je de hele ontwikkeling van duurzame energieproductie.”

Brouns: “Dus heel Vlaanderen vol windmolens? Duitsland heeft al lang spijt dat het zijn kerncentrales heeft gesloten. Daar wordt vandaag op nog grotere schaal bruinkool gebruikt om stroom op te wekken.”

Schops: “In Nederland heeft men berekend dat er negen windmolens per gemeente en negen zonnepanelen per dak nodig zijn om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. Dat is niet veel, waardoor je een ander debat krijgt.”

Brouns: “Ik geloof nooit dat je er daarmee komt, zeker niet als je het industrieel verbruik meetelt. Ik geloof niet in een ecologisch paradijs op een economisch kerkhof. Je moet initiatieven als de ethaankraker Ineos in Antwerpen hier wel mogelijk maken, om zo onze welvaart te behouden.”

Schops: “Het klimaatakkoord van Parijs heeft vastgelegd welke land wat moet doen. Want waarom zouden we Zuid-Amerikanen vragen het regenwoud te beschermen als we dat zelf niet doen met onze achtertuin? We moeten durven zeggen dat we de weinige natuur die we hebben ook echt beschermen, ook al laten de VS en China hierin na.”

Brouns: “(zucht) Ik wil een grote inspanning doen. Maar wat als het dan nog niet lukt? Ik besef dat we in Vlaanderen niet langer elke stal kunnen vergunnen. Tegelijk gaan we ook niet elk plantje kunnen beschermen, omdat we dan onze economie moeten opofferen. Europa moet toelaten dat bepaalde begroeiing beter in de Poolse bossen in stand wordt gehouden dan in Vlaanderen.”

16 MEI - In Nederland wordt de extreemrechtse PVV van Geert Wilders voor het eerst een volwaardige regeringspartij.

Brouns: “De liberale VVD heeft daar de deur naar extreemrechts op een kier zet. Instabiliteit is het gevolg. Met alle respect voor Dick Schoof, maar ik huiver bij de gedachte dat een technocraat er minister-president is. Hij is niet verkozen en hoort daar niet te zitten.”

Schops: “Door de lage kiesdrempel krijg je daar een jojo van ideeën en partijen. We kijken met open ogen naar wat er vandaag in gidsland Nederland gebeurt.”

10 JUNI - Bart De Wever wordt na zijn verkiezingsoverwinning aangeduid tot formateur. Zes maanden later hebben we nog altijd geen regering?

Brouns: “Hij, en alleen hij, heeft de verkiezingen gewonnen. In Het Conclaaf heeft hij zijn concurrenten, en zeker Tom van Grieken, alle hoeken van de kamer laat zien. Mensen die de politiek in tweede lijn volgen, hebben dat gezien en zijn hem in de laatste sprint gevolgd. Hij zal het nu wel moeten waarmaken.”

Schops: “Ik betreur dat onze thema’s, natuur en milieu, weg waren. Ook de gunfactor lijkt weg, waardoor een nieuwe regering uitblijft. Anderzijds ben ik blij dat extreemrechts niet de grootste partij werd, ook niet bij de Europese verkiezingen.”

Brouns: “Regeringsonderhandelingen gaan vaak over symbolen. Wat kleeft aan wie? Welke partij heeft wat binnengehaald? Wat ons land vandaag vooral nodig heeft, zijn politici die mekaar vertrouwen, over hun eigen schaduw durven stappen, en stoppen met lekken. Als we in scholen een smartphone-verbod opleggen, zouden we dat beter ook doen bij regeringsonderhandelingen.”

1 JULI - Na een teleurstellend tornooi schakelt Frankrijk België uit op de achtste finales van het EK voetbal.

Brouns: “We toonden veel te weinig lef en grinta, zijn te weinig Hollanders. Kijk eens hoe die voor een wedstrijd hun volkslied zingen.”

Schops: “Is het daarom dat we geen wereldkampioen zijn geworden (lacht)? Hoewel ze vaak minder kwaliteit hebben, zeggen de Nederlanders bij elk tornooi steevast dat ze wereldkampioen worden.”

Brouns: “Onze Rode Duivels zijn zoals de meeste Vlamingen: een bescheiden volkje. Pas als we wereldtop zijn, durven we toegeven dat we goed zijn. Ik woon aan de grens en ik merk dat elke dag.”

Schops: “Klopt. Ik kijk graag naar sport, ook al omdat het mensen verbindt. Dat is ook de reden waarom politici geregeld naar grote sportevenementen gaan. Daar voelen ze wat er onder gewone mensen leeft.”

Brouns: “Ik ga toch vooral om naar de voetbal te kijken. (lacht)”

23 AUGUSTUS - In het Duitse Sollingen steekt een Syrische migrant op een stadsfeest drie mensen dood.

Brouns: “Hallucinant.”

Schops: “Gruwelijk. Dit soort moordpartijen voeden mee de aversie tegenover migranten. Destijds zijn we in Limburg Italianen, Polen, Grieken, Turken en Marokkanen gaan halen om in onze mijnen te werken. Vandaag zitten we in een soortgelijke situatie. Als we alle migranten de voorbije jaren hadden buitengehouden, zaten we vandaag met een gigantisch probleem. De vraag is dus: hoe ontvangen we die mensen? Als een kans, als nieuwe Belgen die in onze bedrijven, zieken- en rusthuizen mee helpen? Of als een bedreiging, als mensen die we hier liever niet willen?”

Brouns: “Mensen die op de vlucht zijn, die hebben en houden omwille van oorlog achterlaten, moet je opvangen. Punt uit. Tegelijk moeten we durven toegeven dat ons migratiebeleid heeft gefaald. Een streng en haalbaar Europees migratiebeleid met een solidaire verdeling onder de lidstaten is meer dan ooit aan de orde.”

3 SEPTEMBER - Audi-Brussel krijgt geen nieuw model meer. Het is de voorbode van de sluiting van de fabriek. Ruim 3.000 werknemers belanden op straat.

Brouns: “Je ziet hier opnieuw de gevolgen van de Aziaten die de automobielmarkt aan het overnemen zijn. De teloorgang van bussenbouwer Van Hool vond ik nog pijnlijker. Wij zijn niet in staat om de batterijen voor een elektrische bus zelf te maken, waardoor de Chinezen dezelfde bus voor 150.000 euro minder kunnen produceren.”

Schops: “Europa heeft getalmd. Het heeft de SUV’s willen elektrificeren, waardoor China de kans kreeg om kleine e-wagens te produceren. Idem in andere sectoren. Een jeansbroek uit China zou duurder moeten zijn dan een jeansbroek die hier wordt gemaakt. Toch is ze goedkoper, omdat de schadekost - arbeid, transport, enz. - niet wordt meegerekend. We moeten dat wél doen, en dat begint met invoerheffingen.”

Brouns: “Maar met een door de staat gesteunde economie zullen we nooit kunnen concurreren. Voor mij ligt het antwoord in meer strategische autonomie. Europa moet veel meer zelfvoorzienend zijn in basisbehoeften als energie, voeding, veiligheid, enzovoort.”

Schops: “Door importheffingen gaan we het speelveld proberen te nivelleren, zodat onze bussen met de Chinese kunnen concurreren. Tegelijk moet Europa volop inzetten op innovatie.”

13 OKTOBER - Bij de lokale verkiezingen - de eerste zonder opkomstplicht – komt bijna 40 procent niet opdagen.

Brouns: “Als lid van de democratische club vind ik dat je eens om de zoveel jaar de plicht hebt om te gaan stemmen.”

Schops: “Ik weet dat niet. Kijk naar Europa, waar opkomstplicht enkel nog in Griekenland en Luxemburg bestaat. En krijg je met kiesplicht niet meer foert-stemmen? Ik vraag me vooral af hoe politici de kiezer terug kunnen verleiden om toch te gaan stemmen.”

Brouns: “(zucht) We zijn nog nooit zo participatief bezig geweest, voor elke boom die we aanplanten en elk voetpad dat we aanleggen. En toch gaan veel mensen niet meer stemmen. Willen ze misschien terug naar vroeger, toen de burgemeester met de dikke sigaar zei wat er moest gebeuren?”

Schops: “Ik denk dat uw analyse niet klopt. We doen alles in de openheid, maar de samenleving volgt niet. Zijn we dan wel goed bezig?”

Brouns: “(schudt het hoofd) Maar Ignace, ik ken onze lokale besturen erg goed. Ik weet hoe zij zich oprecht inzetten om burgers bij het beleid te betrekken. En toch gaat een grote groep, om allerlei redenen, niet meer stemmen.”

Schops: “Maar Jo, ik zeg hetzelfde hoor. Ik vind het mijn verdomde plicht om te gaan stemmen. Maar blijkbaar vinden velen dit niet. Dan mogen we ons toch de vraag stellen of we de zaken wel juist aanpakken.”

7 NOVEMBER - In Amsterdam gaan supporters van Maccabi Tel Aviv met relschoppers op de vuist. Volgens Israël gaat het om antisemitisch geweld.

Schops: “Die rellen gaan andermaal over recuperatie via sociale media. Ik vind dat erg.”

Brouns: “De impact van de oorlog in Gaza doet me denken aan het boek De Razzia (van HBVL-journalist Timmie van Diepen, nvdr). Naar aanleiding van die bloedige razzia in WO II heb ik in 2019 in Molenbeersel de 22 augustusstraat geopend. Meer dan ooit heb ik daar gevoeld hoe een oorlog een gemeenschap decennialang in de ban kan houden. Ik geloof dat we dit soort verhalen moeten blijven vertellen, om nieuwe oorlogen zoveel als mogelijk te vermijden.”

Schops: “Klopt. All I really need to know I learned in Kindergarten is een prachtig boek dat vertelt hoe we in onze kinderen, over alle culturen heen, op dezelfde manier opvoeden. Ruim op, wees vredelievend, pest uw vriendje niet, enzovoort. Maar onderweg in ons leven gebeurt er iets waardoor we die waarden vergeten. Als je naar Gaza kijkt, vraag je je toch echt af of de mensheid wel vooruitgang heeft geboekt.”

19 DECEMBER - Minister Miet Smet, voorvechtster van de vrouwenrechten, overlijdt op 81-jarige leeftijd.

Schops: “Ik kende haar een beetje, ook al omdat ze in 1971 mee aan de wieg van de Bond Beter Leefmilieu stond. Ik zeg vaak dat natuurbehoud vrouwelijk is. Zorgen voor ligt veel meer in de natuur van een vrouw. Kijk naar Greta Thunberg, naar Jane Goodall of Michelle Obama. Miet Smet hoort in dat rijtje thuis.”

Brouns: “Ik onderteken dit eerbetoon volledig. Miet was en is een grande dame, voor CD&V, voor de vrouwen en voor onze hele samenleving. Als er vandaag op de kieslijsten evenveel mannen als vrouwen staan, is dat haar verdienste. Het komt er nu op aan dit door te trekken naar de hele samenleving.”

Schops: “Time Magazine brengt Donald Trump als persoonlijkheid van het jaar, terwijl Gisèle Pelicot, de veelvuldig verkrachte vrouw uit Frankrijk, dat had moeten zijn. Er is dus echt nog werk aan de winkel.”

Brouns: “(knikt) Daar ben ik het nu eens volledig mee eens.”